Het moet zo rond 1984 zijn geweest, ik was een jaar of tien. Het was midden in de nacht. Een felle gloed lichtte mijn slaapkamer op, door de gordijnen heen. Was er brand? Ik sprong uit bed, duwde de gordijnen opzij, en kneep meteen mijn ogen dicht door het felle licht. Aan de horizon schoot een vlam van wel 20 meter omhoog uit een NAM-locatie, die de wijde omgeving oranje verlichtte. Het klonk alsof er een enorme gasbrander stond te blazen. Er werd gas afgefakkeld. Sindsdien intrigeerde de gaswinning me.
We woonden vlakbij een van de grootste gasbellen van de wereld. Ons huis werd ermee verwarmd. We kookten erop. Het leverde comfort en welvaart. Wat moet dat een immens grote operatie zijn, als je miljoenen huishoudens en industrie van energie voorziet. Wat gaat er een hoop geld in om. En hoeveel branden we wel niet zomaar op?
Jaren later. Het was een oploopje met regionale en landelijke politieke kopstukken. Als ondernemer en inwoner van energieprovincie Groningen werd me gevraagd naar mijn ideeën over energie. Ik zei:
‘De staatskas leunt veel te veel op gasbaten en energieheffingen. Jullie zijn eraan verslaafd. Junkies kun je niet vertrouwen. Die plegen roofbouw op zichzelf en hun omgeving. Junkies geef je geen geld, die stuur je naar een afkickkliniek.’
De toon was gezet, haha.
In veel landen waar veel energie in eigen bodem zit, wordt energie tegen kostprijs+ aan de eigen bevolking, MKB en industrie geleverd. Zo kunnen huishoudens betaalbaar koken en verwarmen, is mobiliteit betaalbaar, en kunnen bedrijven concurreren, blijven voedsel, grondstoffen, diensten en producten betaalbaar.
Nederland deed het anders, men rook geld. In ruil voor een lucratieve deal werd het Groningerveld aan Shell en Exxon gegeven. 85% van de inkomsten vloeide naar de staatskas. Shell en Exxon kregen 15%. Het Groningerveld heeft de staatskas grofweg 350 miljard euro aan gasbaten opgeleverd. Aan energieheffingen en BTW nog een veelvoud daarvan.
Ondanks dat het gas hier bijna gratis uit de bodem kwam, betaalden Nederlandse huishoudens en MKB de hoogste prijs voor hun energie, notabene een eerste levensbehoefte. Notabene meer dan huishoudens en MKB in landen die ons gas kochten. De koopkracht en concurrentiekracht werd hier meer dan elders geremd. Jaar na jaar werden tarieven verhoogd, en koopkracht en economische slagkracht langzaam verder afgeremd.
De argumenten voor de hoge gastarieven waren tweevoudig: vadertje staat heeft het geld nodig om een sociale staat met veel infrastructuur voor een goede economie te financieren. En hoge tarieven zouden energiegebruik afremmen, om uitstoot te verminderen.
Huishoudens en MKB financierden de welvaartsstaat, en daarmee ook de Dutch Disease, de internationale concurrentiepositie, een te lage drempel voor uitkeringen, de uitdijende, steeds minder efficiënt wordende overheid en politieke hobby’s: Nederland raakte verslaafd aan de gasbaten en energieheffingen. Nederland is zo trots op haar welvaart en economie, en dat is te danken aan hard werken, aan de structurele bijdrage van de Nederlandse middeninkomens, hogere inkomens en MKB.
Al dit geld is, net als het gas, opgebrand, en niemand die precies weet waaraan. Kabinet na kabinet had de optie om de inkomsten te sparen, of in een beleggingsfonds te steken, naar Noors model. Maar het geld was te lekker. Dan moest het naar uitkeringen, dan weer naar onderwijs, of onbeperkt studeren, vroege pensioenen, nog meer ambtenaren, nog meer bestuur. Elke politieke partij had zijn hobby’s. Bij coalitievorming werd elke hobby uitgespeeld en betaald.
Het geld stroomde binnen, en het geld stroomde weg, met daartussen een zeer prettige strijkstok, en controle over grote geldstromen, en daarmee macht, om politieke sturing te geven, bemoeienis te hebben met hoe mensen hun leven inrichten. En na ons de zondvloed. Maar een klein deel ging werkelijk naar economische investering in infrastructuur, vooral in de Randstad: niet in Groningen. We kunnen concluderen dat de energierekening niet het juiste instrument was om welvaart te verdelen, en al helemaal niet het middel is geweest om welvaart en economie structureel op te bouwen, integendeel, het werd ondermijnd.
Het argument om energie-uitstoot te verminderen was ook een valse. De verslaving aan gasbaten en energieheffingen was dusdanig, dat er in werkelijkheid geen enkele drijfveer was om te stoppen met fossiele energie, zelfs niet toen men niet anders kon dan toegeven dat gaswinning in Groningen voor onveiligheid zorgde. Als het milieu of het klimaat valide argumenten waren geweest, was er met het geld wel een fonds gebouwd dat miljarden per jaar investeerde in verduurzaming.
We hebben hier te maken met een verslaafde die alles zegt, liegt, en verdraait om de verslaving in stand te houden en te verbergen.
Waar in het Groningendossier de gasbaten boven de kerntaak (veiligheid) werd geplaatst, en de overheid zich niet naast of achter burgers en bedrijven schaarde, maar recht tegenover, stelt de overheid zich in deze energiecrisis wederom recht tegenover de burger door het belang van de staatskas boven koopkracht te stellen, met armoede, productietekorten, torenhoge inflatie, voedseltekorten en energietekorten als gevolg. Als men zich in het Groningendossier als een betrouwbare sociale welvaartsstaat had gedragen, voor de burger, in plaats van ertegen, was er nu veel minder weerstand geweest tegen eigen gas pompen.
Nu de energietarieven onbetaalbaar worden voor 1/3 van de huishoudens, nu MKB-bedrijven productie stilleggen, nu voedsel duurder wordt, mag je na decennialange solidariteit van huishoudens en MKB een keer verwachten dat de solidariteit ook eens de andere kant op werkt. Solidariteit werkt alleen als er sprake van twee-wegverkeer is.
Kabinet, grijp in. Verlaag drastisch de energietarieven: jullie hebben voldoende knoppen om aan te draaien: handelstarief, consumententarief, energieheffingen, ODE en BTW: maak van energie die eerste levensbehoefte.
Het argument dat ‘de markt’ de energietarieven bepaalt is invalide. Er is geen functionerende energiemarkt, als de overheid voor het leeuwendeel de tarieven bepaalt en incasseert, en als de partijen voor exploitatie, distributie en handel onder licentie of in eigendom van de overheid opereren.
Het argument van Europese afspraken kan ook van tafel. De gaswinning, gasbaten en energieheffingen zijn gebruikt om gas en geld naar Europa te pompen. In tijden van crisis is het noodzakelijk om die afspraken te herijken, op initiatief van Nederland. Ook hier moet solidariteit tweezijdig zijn.
Kabinet, grijp in. Als solidariteit niet tweezijdig kan zijn, kunnen we weinig anders dan concluderen dat jullie nog steeds die onbetrouwbare, aan energieheffingen en gasbaten verslaafde junkie zijn.
En junkies, die geef je geen geld, die stuur je naar een afkickkliniek.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten